MUZEA

Koziołek Matołek

Z historią "Przygód Koziołka Matołka" związanych jest sporo niejasności, krążą legendy na temat daty i miejsca oraz okoliczności narodzin postaci. Niniejsze opracowanie pochodzi od Witolda Tchórzewskiego - kustosza Muzeum Koziołka Matołka w organizacji.

Pomysł powstania historyjki obrazkowej pojawił się najprawdopodobniej w Warszawie we wrześniu 1932 roku podczas spotkania Jana Stanisława Gebethnera z Marianem Walentynowiczem. Najważniejsza dla Koziołka Matołka okazała się jednak wizyta Gebethnera i Walentynowicza u Kornela Makuszyńskiego przebywającego w sanatorium w Otwocku (przypuszczalnie jeszcze w tym samym miesiącu). Nieprzeciętne poczucie humoru i wysoki poziom prac obu autorów, od lat współpracujących z wydawnictwem Gebethnera i Wolffa oraz fakt, że już wcześniej Walentynowicz ilustrował napisane przez Makuszyńskiego teksty ("Czwarty partner" - "Tygodnik Ilustrowany" - 1928 r., "Najweselsze opowiadania" - 1930r., "Ze środy na piątek" - 1931r.) wróżyło powodzenie przedsięwzięciu.

Choć inicjatorem wydania serii był Jan Gebethner, to nie on był pomysłodawcą postaci, a czy pomysł wyszedł od Makuszyńskiego, czy Walentynowicza - co do tego pewności chyba nigdy nie będziemy mieli. Twórcy Koziołka też nigdy nie chcieli tego rozstrzygnąć, obaj na równi przyznawali się do autorstwa postaci.

Makuszyński spisał opowieść w ekspresowym tempie, prawie bez poprawek, jednakże w pierwotnej wersji początek miał następujące brzmienie:

W którą Świata pójdziesz stronę
Znajdziesz słynne kozie rody
Rogi mają zakręcone
I dostojne, długie brody

W Muzeum Kornela Makuszyńskiego w Zakopanem, zachowały się dwa dokumenty, dzięki którym możemy poznać pochodzenie Koziołka. Z rękopisu książki dowiadujemy się, że był on synem kozła Wojciecha Brody i pięknej Koziołkówny, a z maszynopisu audycji nadanej 14 grudnia 1932 roku przez Polskie Radio Warszawa, że malarz pan Walentynowicz był spokrewniony z Koziołkiem przez cioteczną babkę.

Pierwsza książka "120 Przygód Koziołka Matołka" ukazała się z okazji gwiazdki w 1932 roku. Powodzenie publikacji było tak duże, że cały nakład pierwszego wydania skończył się jeszcze przed Nowym Rokiem. W kolejnych latach popularność książek z udziałem sympatycznego koziołka nie malała. Druga księga ukazała się na Wielkanoc, zaś trzecia przed świętami Bożego Narodzenia w 1933 roku. Księgę czwartą wydano na gwiazdkę 1934 roku.

W kolejnych wydaniach warstwa tekstowa właściwie nie zmieniała się. Najbardziej znacząca była przemiana polskich dzieci z "biedniutkich" na "kochane" dokonana w 1956 roku. Metamorfozę przechodziły zaś rysunki (zarówno wydanie z 1947 roku, jak i te z lat 1956-1957). Przemiany nie ominęły także samego Koziołka. W otaczającej go rzeczywistości pojawiły się między innymi: samolot odrzutowy, regulaminowe mundury Ludowego Wojska Polskiego, odbudowana warszawska Starówka, nowoczesna szkoła czy wzbudzający niemałe emocje budynek Pałacu Kultury i Nauki.

Karierę aktorską rozpoczął Koziołek w filmie animowanym "Koziołek Matołek kontra Krwawy Joe" zrealizowanym przez Studio Filmów Rysunkowych w Bielsku Białej (scenariusz i reżyseria: Leonard Pulchny, zdjęcia: Zdzisław Poznański, opracowanie plastyczne: Alfred Ledwig, muzyka: Jerzy Abramowski; 1958 r.). Kolejnym filmem tej wytwórni są "Awantury arabskie Koziołka Matołka" z 1961 roku (scenariusz: Jerzy Afanasjew, Leonard Pulchny, reżyseria: Stanisław Dülz, zdjęcia: Mieczysław Poznański, opracowanie plastyczne: Alfred Ledwig, muzyka: Jerzy Abramowski).

Najbardziej popularna jest seria filmów animowanych o Koziołku Matołku, składająca się z 26 odcinków, nakręcona przez warszawskie Studio Miniatur Filmowych (1969 - 1971). Współtwórcami tej ekranizacji byli scenarzyści Andrzej Lach i Roman Duś, kompozytor Adam Markiewicz i narrator Wiesław Michnikowski.