Historia Gniezna
Już od I połowy X w. Gniezno stało się centralnym grodem plemiennego państwa Polan. W kształtującym się państwie polskim, zwanym też Państwem Gnieźnieńskim, jak poświadcza dokument oblacyjny z końca X w., Gniezno pełniło rolę ośrodka stołecznego, związanego z rodem Piastów.
Miasto, zanim stało się główną rezydencją monarchy, było małą osadą. Jej początki sięgają przełomu VI i VII w. Osadnictwu sprzyjały nie tylko ukształtowanie terenu i obfitość wód, ale również położenie u zbiegu głównych traktów wiodących z Rusi, Moraw i Pomorza. Rozwojowi osady, położonej na wzniesieniu zwanym Wzgórzem Panieńskim, sprzyjała bliskość ośrodka politycznego i kulturalnego na Wzgórzu Lecha. Tutaj, jak poświadczają badania archeologiczne, pod koniec VIII w. powstał gród z siedzibą książęcą i podgrodzie, otoczone wałami drewniano-ziemnymi. Przypuszcza się, że Wzgórze Lecha było plemiennym ośrodkiem kultu pogańskiego, na co wskazywałyby odkryte w podziemiach obecnej katedry palenisko kultowe z ok. VII-VIII w. i nasyp kamienny pod kościołem św. Jerzego. Przypuszcza się, że pierwsza kamienna świątynia chrześcijańska powstała już w IX w. za panowania Lestka.
Mieszko I - pierwszy historycznie poświadczony władca Polski, powołał do życia państwo o znacznym zasięgu terytorialnym i umocnił je politycznie poprzez chrystianizację. Akt chrztu odbył się prawdopodobnie w Gnieźnie, w Wielką Sobotę w 966 r.
Gniezno stało się stolicą młodego państwa, było ośrodkiem rzemieślniczym i handlowym. Gród stał się jednocześnie ośrodkiem nowej wiary, która znajdowała zewnętrzny wyraz w monumentalnych budowlach. Mieszko I po 966 r. zburzył niewielkie kamienne oratorium znajdujące się w obrębie podgrodzia i ok. 970 r. zbudował większy kościół, w którym pochowano jego żonę Dąbrówkę, zaś na terenie grodu, w miejscu obecnego kościoła św. Jerzego wzniósł kamienny zamek z kaplicą.
Doniosłe wydarzenia miały miejsce w Gnieźnie również za panowania Bolesława Chrobrego: utworzenie arcybiskupstwa (999) i pierwsza królewska koronacja (1025). Gdy cesarz Otton III przybył do grobu św. Wojciecha, którego ciało Chrobry złożył w Mieszkowej Bazylice, odbył się z tej okazji w 1000 r. doniosły w skutkach zjazd polityczny. Podczas zjazdu uroczyście ogłoszono decyzję papieża Sylwestra II o utworzeniu w Gnieźnie metropolii kościelnej oraz podległych jej biskupstw: w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu.
Kronika Thietmara, w przekładzie M. Jedlickiego mówi: "Kiedy poprzez kraj Milczan dotarł do siedzib Dziadoszan, wyjechał z radością na jego spotkanie Bolesław, który nazywał się "większą sławą" nie dla swoich zasług, lecz dlatego, że takie było z dawna przyjęte znaczenie tego słowa. W miejscowości zwanej Ilua przygotował on przedtem kwaterę dla cesarza. Trudno uwierzyć i opowiedzieć, z jaką wspaniałością przyjmował wówczas Bolesław cesarza i jak prowadził go przez swój kraj aż do Gniezna. Gdy Otto ujrzał z daleka upragniony gród, zbliżył się doń boso ze słowami modlitwy na ustach. Tamtejszy biskup Unger przyjął go z wielkim szacunkiem i wprowadził do kościoła, gdzie cesarz, zalany łzami, prosił świętego męczennika o wstawiennictwo, by mógł dostąpić łaski Chrystusowej. Następnie utworzył zaraz arcybiskupstwo, zgodnie z prawem, jak przypuszczam, lecz bez zgody wymienionego tylko co biskupa, którego diecezja obejmowała cały ten kraj. Arcybiskupstwo to powierzył bratu wspomnianego męczennika Radzimowi i podporządkował mu z wyjątkiem biskupa poznańskiego Ungera następujących biskupów: kołobrzeskiego Reinberna, krakowskiego Poppona i wrocławskiego Jana. Również ufundował tam ołtarz i złożył na nim uroczyście święte relikwie. Po załatwieniu tych wszystkich spraw, cesarz otrzymał od księcia Bolesława wspaniałe dary i wśród nich, co największą sprawiło mu przyjemność, trzystu opancerzonych rycerzy. Świątynię Mieszka wyniesiono do rangi katedry. W jej murach, w 1025 r. Bolesław Chrobry koronował się na pierwszego króla Polski. Umierając pozostawił silne, suwerenne państwo i kwitnącą stolicę - Gniezno."
Gród gnieźnieński był także świadkiem koronacji Mieszka II (1025), Bolesława Śmiałego (1076), Przemysła II (1295) i Wacława II Czeskiego (1300). Utrata funkcji stołecznej Gniezna zbiegła się w czasie z najazdem czeskim. W 1038 r. wtargnął do grodu Brzetysław, pozostawiając po sobie spalone podgrodzia i zniszczoną, ograbioną katedrę. Tego roku Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę do Krakowa, zamykając tym samym doniosły rozdział w dziejach miasta i państwa. Gniezno na długo pozostało jednak centralnym ośrodkiem kultowym Polski.
Pożar w 1192 r. zniszczył kamienny zamek na Wzgórzu Lecha. W jego północnej części Władysław Odonic wzniósł zamek kamienno-ceglany, którego pozostałości odkryli archeolodzy podczas prac wykopaliskowych.
Za czasów Odonica (1239-1243 r.) Gniezno otrzymało prawa miejskie. Lokacyjne miasto w XIII i XIV w. otaczały mury, a od wschodu fosa. Do miasta wiodły trzy miejskie bramy: Poznańska (Tumska), Toruńska i Pyzdrska. W 1331 r. miasto zniszczyli Krzyżacy. Spaleniu uległa wówczas duża część podgrodzia. Rozwój gospodarczy miasta, jak i jego odbudowa, nastąpiły za panowania Kazimierza Wielkiego. Za rządów Władysława Jagiełły Gród Piastów umocnił swą pozycję jako "stolica chrześcijaństwa", gdyż gnieźnieńskim arcybiskupom został przyznany od 1419 r. tytuł Prymasa Polski oraz zastrzeżona godność kardynała. W kolejnych latach Gniezno rozwijało się dzięki handlowi krajowemu i międzynarodowemu. Każdego roku odbywały się w Gnieźnie jarmarki: św. Wojciecha, św. Trójcy, św. Bartłomieja i św. Andrzeja. Przybywali na nie kupcy wileńscy, mohylewscy, mińscy i brzescy, ze Śląska, Moraw, Włoch, Flandrii i Anglii, a także kupcy z Hamburga, Norymbergii i Frankfurtu. Handel wpływał na rozwój miejscowego rzemiosła. Na początku XVI w. Gniezno stało się jednym z najznaczniejszych miast Polski. W Gnieźnie istniało ponad 300 warsztatów rzemieślniczych. Mimo wielu pożarów (1503-1512, 1537 i 1548), które nawiedzały miasto, Gniezno utrzymało swą silną pozycję jeszcze w wieku XVII. Klęski nawiedzały Gniezno jeszcze wielokrotnie: zaraza w 1608 r., dwa pożary w 1613 i 1670 r. Wyniszczające kraj wojny XVII-XVIII stulecia (najazdy Szwedów), kontrybucje, ciągłe rekwizycje, kwaterunki i przemarsze wojsk niszczyły miasto i handel, który decydował o rozwoju Gniezna. W połowie XVIII w. zaczęła się powolna odbudowa miasta, które w 1768 r. stało się stolicą województwa. Gniezno było drugim po Krakowie ośrodkiem sztuki, szczególnie muzycznej.
W 1793 r. w wyniku II rozbioru Polski Gniezno zajęli Prusacy. W latach 1807-1815 Gniezno weszło w obszar Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. w wyniku uchwał Kongresu Wiedeńskiego znalazło się w granicach Wielkiego Księstwa Poznańskiego wchodzącego w skład Prus. Kolejny pożar w 1819 r. zadecydował o nowym wizerunku miasta. Wytyczono rynek oraz kilka ulic wzdłuż dawnych miejskich obwarowań, na osi ul. Chrobrego wyeksponowano katedrę.
Ważnym wydarzeniem dla rozwoju Gniezna była budowa (1872 r.) kolei żelaznej. Połączyła ona miasto z Poznaniem, Toruniem i Bydgoszczą. Powstało wiele zakładów przemysłowych oraz szereg obiektów użyteczności publicznej. Po odzyskaniu niepodległości w 1919 r. miasto stało się siedzibą władz powiatowych, wydzielono je ze związku powiatowego, a burmistrz otrzymał tytuł prezydenta. Przywrócono dawny herb miasta z ukoronowanym orłem. Gniezno było prężnym ośrodkiem oświatowym.
W okresie okupacji hitlerowskiej administracyjnie należało do Rejencji Inowrocławskiej. Seminarium Duchowne zmieniono na szkołę policyjną, w katedrze urządzono salę koncertową. Wyzwolenie spod okupacji przyszło 21 stycznia 1945 r. Przed katedrą stanął, zniszczony podczas II wojny światowej, pomnik Bolesława Chrobrego.
źródło www.gniezno.eu
Galeria zdjęć
