Historia Helu
Dzieje tego miasta toczyły się torem wytyczonym przez jego nadmorskie położenie oraz specyfikę gospodarczą. Hel położony jest na cyplu Półwyspu Helskiego w odległości 33 km od stałego lądu.
Najdawniejsze ślady osadnictwa na półwyspie wyprzedzają o kilka stuleci naszą erę. Jednakże często rozmywany przez sztormy piaszczysty półwysep nie zachował utrwalonych śladów kultury materialnej jego mieszkańców z okresu wczesnego średniowiecza. W świetle źródeł pisanych osada zdaje się pojawiać po raz pierwszy w roku 1198. Z tego bowiem czasu zachował się przekaz świadczący o handlu śledziami w położonej na Pomorzu krainie określonej jako Gellen.
Z 1219 roku pochodzi wiadomość zawarta w kronice duńskiej ,że wzburzone fale wyrzuciły statek wiozący wysłannika króla Waldemara II "zwycięzcy" na wyspę Hel.
Z XIII w. zachowały się liczne dane informujące o transporcie śledzi w głębi kraju . Świadczy to ,że osiedla rybackie przeżywały okres rozwoju . Ich status prawny z racji wyłącznie rybackich funkcji zbliżał je do pozycji ośrodków miejskich. I tak na początku drugiej połowy XIII wieku Hel otrzymał prawa miejskie z rąk księcia Świętopełka II. Akt lokacyjny został potwierdzony w przywileju krzyżackim z roku 1378. Kolejne lata to czasy obfitości ławic śledziowych.
Najdawniejszy Hel położony był około 1,5 km na zachód od centrum obecnego miasta. Z zachowanych opisów wiadomo, że posiadał on murowany Kościół, ratusz, szpital, dwa place targowe, kilka karczm oraz przystań dla łodzi rybackich i statków handlowych.
W następstwie spowodowanych siłami natury przesunięć, tę część półwyspu stopniowo pochłaniały wody zatoki. Początek tego zjawiska zaczął się już w XVw. Dlatego w tym okresie powstał Nowy Hel, który niestety nie zachował się w pełni o czym świadczy to, że średniowieczny kościół św. Pawła i Piotra, który niegdyś wzniesiono w centrum osady, znalazł się tuż koło przystani w bezpośrednim zasięgu fal morskich.
W 1417 roku pojawia się w Nowym Helu kościół poświęcony patronowi rybaków - św. Piotrowi. Od wieku XVI miasto to zaczyna wyrażnie dominować nad upadającą starą osadą. Okres świetności Helu powoli dobiega końca. W roku 1466 król uznał zwierzchnictwo Gdańska nad Helem a wiążę się to z wyciąganiem szeregu uprawnień, odnoszących się do posiadłości miejskich - Gdańsk przejął jurysdykcje morską wzdłuż całego półwyspu.
W 1526 r. Zygmunt Stary przelał na Gdańsk prawa feudalne do posiadania miasta Helu i części półwyspu "po nasze czasy". Ta sytuacja prawna otwierała przed Gdańskiem możliwości kierowania losami gminy miejskiej Helu.
Wiek XVII i XVIII tragicznie zapisał się w dziejach tego miasta. Liczne pożary i napaści oraz zarazy doprowadziły do stopniowego wyludnienia osady, co w konsekwencji spowodowało utratę w 1872 praw miejskich. Ich odzyskanie nastąpiło dopiero w 1963r. Ponowne ożywienie osadnicze nastąpiło dopiero w chwili wybudowania niewielkiego portu (1892-93) który stał się schronieniem dla łodzi i kutrów rybackich oraz przystanią dla statków wycieczkowych przypływających z Gdańska i Sopotu. W roku 1896 Hel uzyskał status "Kąpieliska Bałtyckiego".
Po zakończeniu I wojny światowej Hel staje się najsilniejszym ośrodkiem rybołówstwa oraz bardzo popularnym ośrodkiem kurortu. W 1921r. osada otrzymuje kolejne połączenie z resztą kraju. Dyskutowano także nad sprawą budowy szosy przez Półwysep Helski. Jednak uznano, że jest to zbyt wąski teren oraz ruch automobilowy zepsułby urok pierwotnej natury na półwyspie. Pomysł budowy drogi doczekał się realizacji dopiero w roku 1960. Do roku 1939 powstało w Helu nowe osiedle tzw. "Kolonia Rybacka", kościół katolicki, szkoła, port Marynarki Wojennej oraz dwie placówki naukowe: Morskie Laboratorium Rybackie oraz Obserwatorium Geofizyczne. Dekretem Prezydenta RP, w 1936, miejscowość staje się wojskowym "Rejonem Umocnionym".
Pomyślny rozwój Helu przerwał wybuch II wojny światowej. Półwysep stanowił jeden z najdłużej broniących się obszarów kraju. Skapitulował dopiero 2 października, w kilka dni po kapitulacji Warszawy. Garnizon polski liczył niespełna 3000 żołnierzy i oficerów. W jego skład wchodziła jedna bateria im. H. Laskowskiego, składająca się z 4 dział 152 mm, oraz działa mniejszych kalibrów i przeciwlotnicze. Stawił czoło wojskom niemieckim znacznie silniejszym i lepiej uzbrojonym.
Hel został wyzwolony jako ostatnie z osiedli polskich 10 maja 1945 roku.
Od zakończenia II wojny światowej do roku 1996 dostęp do Helu był ograniczony ze względów militarnych. Obecnie w Helu istnieją dwa porty: rybacki i wojenny. Port rybacki funkcjonuje jako baza kutrów i jako przystań żeglugi pasażerskiej oraz jako przystań jachtów.
