Historia Warszawy
Choć pierwsze ślady osadnictwa pochodzą z przełomu X i XI wieku, prawdziwy rozwój rozpoczął się w XIII wieku, kiedy na terenie dzisiejszego Starego Miasta powstał gród książąt mazowieckich. Ponieważ ludności z każdą dekadą przybywało, w kolejnym stuleciu założono także Nowe Miasto.
W 1596 król Zygmunt III Waza, z powodu pożaru królewskiej rezydencji na krakowskim Wawelu, zdecydował się na przeniesienie dworu i najważniejszych urzędów do rozbudowywanego właśnie zamku w Warszawie. W ten sposób Warszawa stała się nieformalną stolicą Królestwa Polskiego.
Kolejne stulecia były na przemian okresami intensywnego rozwoju i bolesnych konfliktów. Tylko w czasie potopu szwedzkiego w latach 1655-1658 miasto było trzykrotnie oblegane, zdobywane i okupowane przez wojska szwedzkie i siedmiogrodzkie. Świetność przywrócił stolicy Jan III Sobieski, pogromca Turków. Za jego przypadających na ostatnie ćwierćwiecze XVII w. rządów Warszawa rozkwitła gospodarczo, politycznie i kulturalnie. Właśnie wtedy wzniesiona została nowa królewska rezydencja - Pałac w Wilanowie. Epoka dobrobytu trwała aż do czasów stanisławowskich (2.poł XVIII w.). Powstało wówczas wiele najpiękniejszych pałaców, kościołów i ogrodów, na przykład zachwycające Łazienki Królewskie.
W drugiej połowie XVIII w. dało o sobie znać osłabienie polityczne kraju, którego tragicznym skutkiem były rozbiory: w 1772, 1793 i 1795 r. Rosja, Prusy i Austria podzieliły między siebie ziemie Polski, na 123 lata wymazując Rzeczpospolitą z mapy Europy. Nie zapobiegło temu nawet uchwalenie 3 maja 1791 r. w Zamku Królewskim pierwszej na Starym Kontynencie i drugiej na świecie Konstytucji.
Namiastką niepodległości było powstanie w 1807 r. Księstwa Warszawskiego, powołanego na mocy traktatów pokojowych podpisanych przez sojusznika Polski, Napoleona Bonaparte oraz Imperium Rosyjskie i Królestwo Prus. Po Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. utworzono Królestwo Warszawskie, które było jednak całkowicie zależne od Moskwy. W następnych dekadach miasto stało się areną kolejnych stłumionych powstań: listopadowego (1830-31) i styczniowego (1863). Jednak dopiero po I wojnie światowej, w 1918 r., Polska odzyskała niepodległość. Już jako suwerenne państwo stoczyła w latach 1919-1921 wojnę z bolszewikami, której decydującym momentem stała się bitwa warszawska z 1920 r., nazywana Cudem nad Wisłą. Spektakularne zwycięstwo Polaków powstrzymało marsz komunistów na zachód.
W 20-leciu międzywojennym miasto intensywnie się rozwijało, nie bez powodu zyskując miano „Paryża Północy”. Jednak po krótkim okresie pokoju nadeszły najczarniejsze chwile w dziejach Warszawy.
1 IX 1939 r. niemieckie wojska napadły na Polskę, a 9 września zaatakowały Warszawę. Po niespełna trzech tygodniach miasto zostało zmuszone do kapitulacji. Lata okupacji upłynęły pod znakiem hitlerowskiego terroru i tysięcy ofiar. Mimo fatalnego położenia, Warszawa po raz kolejny stała się centrum ruchu oporu wobec najeźdźcy.
W kwietniu 1943 r. w likwidowanym przez Niemców żydowskim getcie wybuchło powstanie, które jednak nie miało szans na powodzenie – już w maju naziści zrównali getto z ziemią. Ta tragedia nie zabiła w warszawiakach woli walki. Rok później, 1 sierpnia 1944 r., rozpoczął się największy zbrojny zryw przeciw hitlerowskim agresorom w okupowanej Europie – Powstanie Warszawskie.
Przez 63 dni w nierównym starciu z Niemcami walczyli żołnierze Armii Krajowej wspierani przez cywilnych mieszkańców. Mimo ogromnego poświęcenia, powstanie zakończyło się klęską i niewyobrażalnymi stratami. W powstaniu zginęło blisko 200 tys. osób, zniszczone zostało 84% zabudowy miasta, w tym zabytkowe budowle i dzieła sztuki. Warszawa została wyzwolona dopiero 17 I 1945 r., nie oznaczało to jednak końca walki o wolność. Zrujnowana po 6-letnim konflikcie, stolica z rąk nazistów wpadła w szpony komunistów.
Na pierwsze powojenne dekady przypadł okres intensywnej odbudowy. Dominującym stylem architektonicznym stał się realizm socjalistyczny, którego najsłynniejszym przykładem jest wybudowany w latach 1952-1955 Pałac Kultury i Nauki. Dzięki wysiłkom mieszkańców udało się także wiernie odtworzyć całkowicie zniszczone Stare Miasto wraz z Zamkiem Królewskim. Tę bezprecedensową rekonstrukcję doceniło w 1980 r. UNESCO, wpisując Starówkę na listę światowego dziedzictwa.
