Historia Lubania
W pierwszej połowie XIII stulecia władający Milskiem królowie czescy rozpoczęli zakrojoną na szeroką skalę akcję osadniczą. Jednym z jej elementów było zakładanie nowych ośrodków miejskich. Ok. 1220 r. na lewym brzegu rzeki Kwisy, obok starej osady wiejskiej lokowano królewskie miasto o nazwie Luban. W zamierzeniach władcy nowy ośrodek miejski miał z jednej strony kontrolować ważny szlak komunikacyjny, z drugiej natomiast wzmacniać lokalne stosunki gospodarcze. Lubań w momencie lokacji znajdował się w granicach krainy nazywanej Milskiem. Z biegiem czasu na określenie ziem rozciągających się między rzekami Kwisą i Czarną Elsterą zaczęto używać również innych nazw. Żadna z nich nie okazała się jednak tak trwała jak ukształtowana pod koniec XV w. nazwa Górne Łużyce. Tak więc Lubań był i jest miastem górnołużyckim, chociaż od 1815 r. administracyjnie związany jest z Dolnym Śląskiem.
Mimo że Lubań został założony przez króla czeskiego, na przestrzeni wieków jego mieszkańcy składali hołd różnym władcom. Od momentu lokacji do 1253 r. miasto znajdowało się pod berłem monarchów czeskich. Potem nastąpił trwający aż do 1319 r. okres panowania margrabiów brandenburskich z dynastii askańskiej. Następnie przez krótki czas, tzn. w latach 1319-1346, panem Lubania był książę śląski Henryk Jaworski. Po jego śmierci Lubań wrócił pod berło królów czeskich. W latach 1469-1490 miasto podlegało węgierskiemu monarsze Maciejowi Korwinowi. Z kolei epokę wczesnonowożytną w dziejach Lubania otworzyły rządy jagiellońskie (1490-1526). Po Jagiellonach nastali Habsburgowie. Górnymi Łużycami władali oni do czasu zawarcia pokoju praskiego w 1635 r. Zgodnie z jego postanowieniami górnołużyckie margrabstwo zostało przekazane Saksonii. Od tej chwili przez następne 180 lat mieszkańcy Lubania służyli kurfirstom saskim. Kończący wojny napoleońskie Kongres Wiedeński przyniósł kolejne zmiany. Tym razem mieszkańcy Lubania stali się poddanymi króla pruskiego i pozostali nimi aż do czasu zjednoczenia Niemiec w 1871 r. W granicach państwa niemieckiego Lubań pozostawał do 1945 r. Po zakończeniu II wojny światowej miasto zostało przyznane Polsce.
Miasto Lubań może poszczycić się liczącą już prawie 8 wieków przeszłością. Każdy, kto zetknął się bliżej z jego historią z całą pewnością zauważył, że jest to bardzo bogate, ale i trudne dziedzictwo. Los nie oszczędzał „grodu” nad Kwisą. Liczne pochłaniające doszczętnie zabudowę miejską pożary, długie wyniszczające i stale powracające wojny oraz bezwzględne epidemie znaczą wyraźnie dzieje Lubania. Należy jednak podkreślić, że trudne momenty w historii miasta są również egzemplifikacją niezłomnej postawy jego mieszkańców. Za każdym razem, choć sytuacja mogłaby się wydawać beznadziejna, z wielkim zapałem „przywracali je do życia”. Oczywiście nie można powiedzieć, że dzieje miasta to tylko klęski. Na przestrzeni wieków miasto przeżywało zarówno okresy niczym niezakłóconego spokojnego rozwoju, jak i lata wyjątkowej prosperity. Nadzwyczaj udane były: pierwsza poł. XVI w., koniec wieku XVII, II poł. wieku XIX oraz pocz. XX w.
