Kościół i szpital św. Jerzego
Szpital św. Jerzego został ufundowany w 1319 r. przez ząbkowickiego wójta Jana Secklina z rodu Reichenbachów. Fundację podporządkowali przeorowi konwentu bożogrobców w Nysie, a w 1320 r. biskup Henryk z Wierzbna zatwierdził fundację.
Szpital ząbkowicki miał charakter przytułku i utrzymywał ponad 20 osób. Kres działalności zakonu przyniosła reformacja. Ostatecznie w 1538 r. prepozyt nyski sprzedał miastu budynek szpitalny za 100 grzywien. Od tej pory rada miejska administrowała fundacją poprzez 2 zarządców. W okresie wojny trzydziestoletniej kościół św. Jerzego został spalony.
Z pierwotnej świątyni pozostało jedynie prezbiterium. Korpus był jeszcze wielokrotnie przebudowywany, m.in. w 1806, 1857 i 1903 r. W XIX w. świątynia służyła również jako kościół gimnazjalny. W roku 1824 rozpoczęło się wznoszenie nowego budynku szpitala, ponieważ władze państwowe poleciły rozdzielić szpital od przytułku. Prace ukończono w latach 1850−52 r. Od tej pory szpital mieścił się w zabudowaniach przylegających do kościoła, a przytułek w budynku poniżej zamku.
W 1857 r. opiekę nad chorymi w szpitalu św. Jerzego oraz w przytułku przejęły siostry boromeuszki. W 1905 r. po wybudowaniu szpitala św. Antoniego przeniesiono do niego chorych, Budynek szpitala św. Jerzego w przeznaczono na potrzeby przytułku. W 1895 r. budynek szpitala powiększono i przebudowano. Zakład mógł wówczas pomieścić około 50 pensjonariuszy.
W 1931 r. podczas prac restauratorskich odkryto w kościele św. Jerzego gotyckie malowidła. Kolejne odkryto w 1967 r., a w następnym roku rozebrano zniszczony dach i strop nad nawą oraz zabezpieczono prowizorycznie koronę murów.
Od lat 60. XX w. świątynia jest użytkowana przez kościół prawosławny.
Kościół św. Jerzego jest budowlą orientowaną na planie prostokąta składającą się z nawy i prezbiterium. Wejście prowadzi przez ostrołukowy gotycki portal od strony północnej. Późnogotyckie dwuprzęsłowe prezbiterium przykryte jest sklepieniem krzyżowym. W prezbiterium znajduje się współczesny ikonostas. Na wschodnim przęśle południowej ściany prezbiterium znajdują się gotyckie malowidła: w pierwszym dolnym rzędzie od lewej: Chrystus u Annasza, Chrystus u Kajfasza oraz fragment zniszczonej trzeciej kwatery. W drugim rzędzie częściowo zniszczone przedstawienie − zachowały się postacie Marii i św. Jana. Kolejne kwatery zawierają: Przybijanie do krzyża i Drogę na Golgotę. W trzecim rzędzie znajdują się: Zmartwychwstanie, Złożenie do grobu i fragment Zdjęcia z krzyża. W czwartym rzędzie zachowała się tylko scena Wniebowstąpienia, wszystkie wykonane w 3 ćwierci XIV w. W 1967 r. odkryto i zakonserwowano malowidło w zachodnim przęśle południowej ściany prezbiterium. Przedstawia ono Walkę św. Jerzego ze smokiem.
Warto nadmienić, że w powieści Andrzeja Sapkowskiego Narrenturm, tytułowa „wieża błaznów ” to ząbkowicka „krzywa wieża” znajdująca się w miejscu szpitala św.Jerzego.
Poniżej kościoła na rzece Budzówce znajduje się zabytkowy kamienny most św. Jana z tablicą fundacyjną, wzmiankowany już w XIV w.
Galeria zdjęć
