Historia Rabki
Historia Rabki bezpośrednio związana jest z występującymi tu źródłami solnymi i sięga XIII wieku, kiedy klasztor Cystersów ze Szczyrzyca otrzymał upoważnienie od wojewody krakowskiego, Teodora Gryfity, do prowadzenia akcji osadniczej i wykorzystywania soli na potrzeby klasztoru. Nazwa miejscowości została wymieniona po raz pierwszy w dokumencie Bolesława Wstydliwego z 1254 roku, potwierdzającym posiadanie tych terenów przez Cystersów. Jan Długosz, powołując się na ten dokument użył wyrażenia „Sal in Rabka”.
Pierwsza lokacja Rabki miała miejsce w 1364 roku, kiedy to Kazimierz Wielki nadał Mikołajowi z Uścia przywilej na osadzenie kolonistów miedzy rzekami Rabą, Słoną, Łętownią i Kasiną. Kolejnej lokacji Rabki na prawie magdeburskim dokonano w roku 1446. Gdy Rabkę przejęli Jordanowie z Zakliczyna, kasztelan krakowski, Wawrzyniec Spytek Jordan, ufundował rabczańską parafię (1557 r.) i pierwszy kościół, który wybudowano w 1565 roku. Z niewyjaśnionych przyczyn uległ on zniszczeniu pod koniec XVI wieku. Na jego miejscu w latach 1600-1606 wzniesiono nowy, drewniany kościół pw. św. Marii Magdaleny, który istnieje do dziś.
W drugiej połowie XVI wieku wzrosło zainteresowanie rabczańskimi solankami, które cieszyły się opinią uzdrawiających. Przypuszczano, że na tych terenach mogą występować także bogate pokłady soli. W 1568 r. Jerzy Grossman uzyskał od króla Zygmunta Augusta zezwolenie na poszukiwanie i kopanie soli. Próby górniczego pozyskiwania soli nie udały się i prace zostały przerwane.
Po rozbiorach Rabka przeszła pod panowanie austriackie. W 1818 r. zaborca, w trosce o monopol państwowy na wydobywanie soli, zabronił czerpania wód solankowych i nakazał ich zasypanie.
W połowie XIX wieku dobra rabczańskie nabył Józef Wieniawa Zubrzycki, którego syn, Julian Zubrzycki, stał się twórcą uzdrowiska w Rabce. Ważną datą w rozwoju uzdrowiska jest rok 1858, kiedy to Komisja Balneologiczna Towarzystwa Naukowego Krakowskiego przeprowadziła pierwszą analizę chemiczną solanek. Stwierdzono, iż rabczańskie solanki zawierają m.in. jod i brom, o stężeniu które stawia je na czołowym miejscu w Europie. Wyniki badań skłoniły Komisję do wystąpienia do władz austriackich z wnioskiem o otwarcie zakładu kąpielowego. W roku 1860 zgodę na urządzenie uzdrowiska otrzymał dziedzic Rabki, Julian Zubrzycki, a rok później oczyszczono zasypane źródła: „Maria”, „Rafaela”, „Krakus”, „Kazimierz” i „Helena” oraz rozpoczęto budowę tzw. Łazienek. W 1864 roku oficjalnie otwarto uzdrowisko. W tym okresie wytyczone zostały zasadnicze osie założenia zdrojowego oraz utworzono park. Centrum uzdrowiska zlokalizowano w sąsiedztwie eksploatowanych wówczas źródeł. Największą budowlą był Dom Zdrojowy, a głównym punktem zdroju kryty deptak usytuowany równolegle do „Łazienek”. W 1889 Julian Zebrzydowski przekazał parcelę pod budowę kolonii dla dzieci skrofulicznych, co zapoczątkowało specjalizację Rabki jako uzdrowiska dziecięcego.
Następna faza rozwoju uzdrowiska łączy się z nabyciem tych ziem przez rodzinę Kadenów w 1895 roku. Uzdrowisko szybko się rozwijało. W pierwszych latach XX w. i okresie międzywojennym Rabka zyskała sławę międzynarodową jako uzdrowisko dziecięce, świadczy o tym m.in. liczba kuracjuszy: 1914 rok - 6 729 osób, 1934 rok - 20 339 osób, 1938 rok - 27 452 osoby, 1939 rok – 30 153 osoby.
W latach drugiej wojny światowej uzdrowisko w Rabce było nieczynne - źródła zostały zanieczyszczone, aparatura zniszczona lub wywieziona do Niemiec. W pensjonatach przebywali ranni żołnierze niemieccy, a na koloniach i kwarantannach przebywały dzieci oficerów niemieckich. Zorganizowano tu także siedziby organizacji paramilitarnych m.in. siedziba NSDAP i szkoły policyjnej. Okupant przystąpił do eksterminacji ludności żydowskiej, stanowiącej w Rabce i okolicach duży procent społeczeństwa. Mieszkańcy Rabki prowadzili walkę partyzancką, organizowali tajne nauczanie. Niestety wycofujące się wojska niemieckie zniszczyły uzdrowisko – spalono zakład przyrodoleczniczy. Wyzwolenie przyniosły Rabce dopiero wojska radzieckie w dniu 28 stycznia 1945 roku.
Zniszczone po wojnie uzdrowisko zostało odebrane rodzinie Kadenów-Wieczorkowskich i przejęte na własność Skarbu Państwa.
W Polsce wycieńczonej wojną poważnym problemem stało się zwiększenie zachorowalności na gruźlicę zwłaszcza wśród dzieci. Rabka ze swoim klimatem zajęła więc miejsce centralnego ośrodka leczenia gruźlicy. Działalność w tym zakresie prowadziło szereg sanatoriów. Wzrastające zapotrzebowanie na miejsca dla dzieci chorych na gruźlicę sprawiło, że do Rabki przybył doktor F. Litwin – Minister Zdrowia. Podjęto rozmowy na temat utworzenia tutaj dużego ośrodka leczenia gruźlicy, które zakończyły się sukcesem w 1946 r. W roku kolejnym otwarto pierwsze sanatorium obserwacyjne.
Mając na uwadze dynamiczny rozwój oraz podejmowanie kolejnych działań, które przyczyniały się do rozkwitu miejscowości, w dniu 21 września 1953 roku nadano Rabce prawa miejskie, a następnie z dniem 1 stycznia 1967 r. przyznano jej status uzdrowiska.
W roku 1977, zgodnie z projektem rabczańskiego artysty – Jerzego Koleckiego, przyjęty został herb Rabki. Przedstawia on połowę słońca i połowę uśmiechniętej twarzy dziecka, co jest nawiązaniem do charakteru Rabki i jej misji. Wieloletnia praca z dziećmi i na ich rzecz została zauważona i doceniona. W dniu 1 czerwca 1996 roku, w trakcie I Światowego Zlotu Kawalerów Orderu Uśmiechu, Rabka otrzymała nadany przez Kapitułę Orderu Uśmiechu, UNESCO i Wojewodę Nowosądeckiego, tytuł „Miasto Dzieci Świata”.
W 1999 roku nazwa „Rabka” została zmieniona na „Rabka-Zdrój”, która szczególnie podkreśla uzdrowiskowy charakter miejscowości.
Galeria zdjęć
