Historia Tykocina
Tykocin to obraz dawnego polskiego miasteczka, noszącego w swym kształcie przestrzennym i architektonicznym dziedzictwo poprzednich epok. Cisza, spokój, krystaliczne powietrze, malownicze krajobrazy, bogactwo flory i fauny oraz otwartość i gościnność mieszkańców - oto główne atuty Tykocina, który zaprasza turystów, aby zatrzymali się tutaj na odpoczynek.
Początki miasta wiążą się z grodem mazowieckim, który znajdował się w odległości ok. 3 km na południe od obecnej lokalizacji. Do dziś w pobliżu wsi Sierki znajduje się grodzisko zwane Zamczyskiem. Był to w okresie od XI do XIV w. mazowiecki gród rzędu kasztelańskiego z podgrodziem. Silny rozwój wymiany handlowej od końca XIV w. między Polską i Wielkim Księstwem Litewskim przyczynił się do rozkwitu osadnictwa miejskiego wzdłuż wielkich szlaków handlowych biegnących ze wschodu na zachód. Szlak handlowy z Moskwy i Wilna w kierunku Poznania i Krakowa, biegł jedną ze swych dróg przez Grodno i Łomżę, przeprawiając się przez Narew we wsi Nieciece, a więc w odległości kilku kilometrów na zachód od obecnego Tykocina. Przypuszcza się, że dla skrócenia dawnej drogi, przeprawiającej się przez Narew w Nieciecach, założony został Tykocin.
Pierwszym zasadźcą Tykocina był Piotr z Gumowa, który w 1424 roku otrzymał z rąk księcia Janusza Mazowieckiego przywilej na wójtowstwo tykocińskie. Prawa miejskie nadał Tykocinowi książę Janusz I w roku 1425. Od 1433 roku Tykocin wraz z rozległymi włościami należał do rodu Gasztołdów z Litwy. W rękach tego rodu Tykocin pozostawał przez przeszło sto lat do roku 1542. W 1522 r. osiedlili się w Tykocinie pierwsi Żydzi. Gasztołdowie sprowadzali też do swoich litewskich posiadłości ludność ruską, którą zasiedlali wschodnią część miasta i okoliczne wsie. Ruscy bojarowie ze wsi Sierki wypełniali różne posługi na rzecz zamku i dworu dziedzica w Tykocinie. W mieście oprócz kościoła parafialnego stanęły budynki synagogi i cerkwi.
Po bezpotomnej śmierci w 1542 r. ostatniego z rodu Stanisława Gasztołda dobra tykocińskie przeszły w ręce króla Zygmunta Augusta. Król stworzył leśnictwo i starostwo tykocińskie. W 1569 roku Tykocin został wraz z całym Podlasiem włączony do Korony i był miejscem częstego pobytu królów: Zygmunta Augusta, Zygmunta III i Władysława IV. Dzięki dogodnemu położeniu na skrzyżowaniu szlaków handlowych, obdarowany królewskimi przywilejami, rozwijał się jako ośrodek handlu i rzemiosła (młynarstwo, piwowarstwo, gorzelnictwo). Na Narwi powstał port, z którego spływało do Gdańska zboże, towary leśne oraz sprzęt wojskowy. Miejscowa gmina żydowska należała do najbogatszych w Koronie. Kahał miejscowy był co do znaczenia drugim w Polsce, po krakowskim (w Kazimierzu).
Zamek rozbudowany w latach 1550-1582 w stylu renesansowym, przebudowany, w latach 1611-1632 na bastionową twierdzę, jedną z najpotężniejszych w kraju, mieścił główny arsenał Rzeczypospolitej, bibliotekę sprowadzoną z Wilna i skarbiec. W 1657 r. zamek, przy zdobywaniu go przez wojska polskie, został częściowo wysadzony w powietrze przez broniącą się załogę szwedzką. Zniszczeniu uległa również część zabudowy w mieście. Obecnie zamek jest rekonstruowany.
W 1661 roku król Jan Kazimierz przekazał dobra tykocińskie na własność hetmanowi Stefanowi Czarnieckiemu - bohaterowi wojen szwedzkich. Następnie przeszły one w ramach koligacji rodzinnych w ręce Branickich, w ten sposób stając się drugim obok Białegostoku ważnym ośrodkiem ich dóbr na Podlasiu. W połowie XVIII w. ostatni potomek rodu Branickich, Jan Klemens, poczynił wielkie inwestycje budowlane, ozdabiając miasto w duchu zasad barokowej urbanistyki i architektury.
W wieku XIX kolejnymi dziedzicami Tykocina byli Potoccy i Rostworowscy. W czasie zaborów miasto znalazło się początkowo pod władzą Prus; po traktacie w Tylży, 1807 r. zostało objęte granicami Księstwa Warszawskiego, a od 1815 r. do odzyskania niepodległości (1918 r.) należało do Królestwa Polskiego. W okresie międzywojennym Tykocin wchodził w skład powiatu wysokomazowieckiego. Po II wojnie światowej, poważnie zniszczony, pozbawiony zgładzonej przez hitlerowców ludności żydowskiej (w dniach 25-26.08.1941 r. zamordowano ok. 2500 osób), stanowiącej większą część jego mieszkańców, utracił w 1950 r. prawa miejskie, stając się osadą.
W 1993 roku Tykocin odzyskał prawa miejskie. Obecnie miasto pełni funkcję ośrodka gminnego administracji publicznej i gospodarczej, jest centrum obsługi ludności i rolnictwa, ośrodkiem kultury i sportu. Od wielu lat rozwija się nowa jego funkcja w zakresie obsługi ruchu turystycznego. Wynika to nie tylko z atrakcyjności położenia w malowniczej dolinie Narwi, ale również z faktu, że Tykocin stanowi jedną z czołowych pozycji wśród zabytkowych zespołów województwa podlaskiego.
źródło www.um.tykocin.wrotapodlasia.pl
Galeria zdjęć
